Prinses Beatrix en de Deense koningin Margrethe zijn inmiddels meer dan zeventig (!) jaar bevriend. De oud-vorstinnen hebben behalve hun zware levensvervulling nog veel meer gemeen.
Tekst Karlijn Hoftijzer
Wanneer koningin Margrethe haar 80ste verjaardag groots wil vieren met buitenlandse gasten, is ze genoodzaakt het hele feest te annuleren. Het is 2020 en de coronapandemie gooit roet in het eten. Als een kleine pleister op de wonde spreken bevriende royals een videoboodschap in om haar op afstand te feliciteren. Zo ook koning Willem-Alexander, die met koningin Máxima vanaf Paleis Huis ten Bosch een toost uitbrengt. ‘Lieve tante Daisy’, zo spreekt Willem-Alexander. Daisy is de Engelse naam voor de bloem margriet, ofwel Margrethe. Zijn koosnaam voor de koningin laat blijken dat zijn relatie met haar heel persoonlijk is. Bij zijn geboorte koos Beatrix er immers voor om Margrethe dichtbij te houden door haar als peettante van haar oudste zoon te kiezen. Een teken van een vriendschap die al heel lang teruggaat. Ruim zeventig jaar geleden ontmoetten de twee latere koninginnen elkaar voor het eerst, op een regenachtige zomerdag in 1954. Margrethe weet het zich nog te herinneren. Koningin Juliana en prins Bernhard kwamen samen met hun vier dochters op bezoek bij koning Frederik, koningin Ingrid en hun drie dochters. Margrethe was toen 14 jaar oud, Beatrix 16 jaar. ‘Het weer was vreselijk, maar we hadden het heel gezellig met elkaar’, blikt ze terug.
Beatrix’ passie voor beeldhouwen
Omdat de jonge prinsessen dezelfde toekomst in het verschiet hebben, zullen ze elkaar in hun leven regelmatig als collega’s ontmoeten. Tijdens officiële gelegenheden, maar ook op bruiloften, dopen en uitvaarten. En hoewel ze niet per se de deur bij elkaar plat lopen, kúnnen ze wel heel goed samen door een deur. Het is dan ook niet gek dat de oud-vorstinnen veel overeenkomsten hebben waarin ze elkaar vinden. Margrethe weet het goed samen te vatten: ‘We houden van ballet, al zijn we nooit samen naar het ballet geweest. En we houden van kunst. Ze is een begenadigd beeldhouwer, dat bewonder ik zeer.’ Beiden kíjken niet alleen naar kunst, ze maken het ook zelf. Prinses Beatrix brengt veel vrije tijd door in haar atelier waar ze zich bezighoudt met beeldhouwen, wat ze als een passie beschrijft. ‘Groot werken, met grote bewegingen’ doet ze het liefst. Sinds ze gestopt is als koningin, heeft ze er meer tijd voor, maar het werk komt nooit af. Niet dat ze dat als een probleem ziet: ‘Het doen is het plezier’. Ze houdt haar werk zoveel mogelijk uit de publiciteit, maar twee van haar bekendste creaties komen steeds weer terug in de media: het Appeltje van Oranje dat ze maakte voor de jaarlijkse prijsuitreiking van het Oranje Fonds en het beeldje van Jantje Beton, een kind met een opgestoken hand. Beatrix is dol op moderne kunst. In 2001 stelt ze als gastconservator De Voorstelling samen, een expositie in het Stedelijk Museum. Uit de collectie van het museum selecteert ze moderne kunst zoals schilderijen, tekeningen, sculpturen, wandkleden, reliëfs en assemblages. De prinses is ook altijd een groot liefhebber geweest van dans. Nu ze met pensioen is, is ze nog steeds te porren voor een officieel of privébezoek aan dansgezelschappen.
Uitbundige Margrethe
De bescheidenheid die Beatrix voelt bij haar creaties, is bij Margrethe niet bekend. Meer dan eens heeft ze het podium betreden om een groot applaus voor haar kostuums in ontvangst te nemen of meegewerkt aan een documentaire waarin haar creativiteit centraal staat. Tekenen, kostuums ontwerpen, borduren, aquarellen, decoupage en het betere knutselwerk: er vloeit werkelijk van alles uit haar handen. Een van haar eerste wapenfeiten zijn pentekeningen bij een Deense uitgave van de boeken van de serie Lord of the Rings in de jaren 70, dan nog onder pseudoniem Ingahild Grathmer. In 2012 exposeert Margrethe op de tentoonstelling The Essence of Colour waarin ze een grote selectie van haar eigen werk toont. ‘Als ik dit mag doen, voelt het altijd als een feest’, zegt ze over haar creatieve kant. ‘Ieder mens heeft een uitlaatklep nodig.’
Gedeelde hobbies
Als de (oud-)koninginnen niet thuis aan hun creaties werken, zijn er nog andere hobby’s die ze gemeen hebben. Zo zijn beiden fervente skiërs en brengen ze met mooier weer tijd op het water door. Margrethe heeft daarvoor jarenlang koninklijk schip de Dannebrog tot haar beschikking gehad. Beatrix geniet nog altijd van tochtjes op haar Groene Draeck, het schip dat ze sinds haar 18de heeft. En hoewel beide dames al flink wat jaren alleen wonen, hebben ze beiden gezelschap van hun honden (plus een eigenwijze papegaai in Beatrix’ geval).
Eigen stijl
De uitbundigheid waarmee Margrethe haar creaties aan de wereld toont, is ook terug te zien in haar kleding die ze regelmatig zelf ontwerpt. Glanzende grote pofjurken, stola’s van bont, zomerjurken voor de Franse vakanties en een regenjas, gemaakt van een tafelzeil. Bescheidenheid komt niet voor in Margrethes stijlboekje. Ook maakt ze er werk van om haar juwelen en sieraden af te stemmen op gelegenheden en locaties. Haar grote collectie, gevuld met grote smaragden maar ook met betaalbaar kunststof, verdiende zelfs een tentoonstelling op Paleis Amalienborg. Beatrix heeft op haar manier ook een unieke stijl, maar deze verschilt als dag en nacht van die van haar vriendin. Beatrix is juist uit te tekenen in speciaal voor haar ontworpen jurken en tops met een goede powerschouder, en met haar onverwoestbare kapsel dat perfect gemodelleerd is om grote hoeden te dragen. Hoezeer Margrethe en Beatrix in stijl ook van elkaar verschillen, beiden hebben hun eigen signatuur ontwikkeld die door niemand wordt geëvenaard en waarmee ze zich als koninginnen onderscheiden van hun omgeving.
Grote liefde
Beide vrouwen kennen ook een liefdesverhaal dat veel gelijkenissen heeft. Margrethe trouwt in 1967 met haar grote liefde, de Franse diplomaat Henri de Laborde de Monpezat (die in Denemarken Henrik zal worden genoemd). Hoewel de twee oprecht dol op elkaar zijn, zorgt Henriks onvrede over zijn positie naast haar voor grote donderwolken boven het paleis. Henrik krijgt bij Margrethes troonsbestijging in 1972 niet de titel koning-gemaal, een grote teleurstelling voor de trotse Fransman. Henrik kan zijn draai als tweede viool niet lekker vinden en zal zich daar ook in het openbaar meermaals over uitspreken. Margrethe geeft hem later de titel prins-gemaal, maar het helpt niet om Henriks frustratie tot bedaren te brengen. Het loopt zelfs zo uit de hand dat hij besluit dat hij niet wil worden begraven naast Margrethe in de familietombe, om zijn onvrede kracht bij te zetten. Niet lang voor zijn overlijden spreekt hij zich in de Deense media zelfs uit tégen Margrethe. Zij zou hem niet respecteren in hun huwelijk. Het Deense Hof verklaart dat Henrik aan dementie lijdt en dus niet zo goed meer weet wat hij zegt. In 2018 overlijdt Henrik, en neemt een breekbaar verdrietige Margrethe afscheid van de man op wie ze ooit zo smoorverliefd werd.
Zorgen in hun huwelijk
Ook Beatrix vindt echte liefde in Claus von Amsberg, die een carrière als diplomaat in het verschiet heeft als hij in 1966 het jawoord geeft aan de prinses. Ook Claus is teleurgesteld als hij zich realiseert dat een zelfstandige carrière naast een koningin geen optie is. Jarenlang worstelt prins Claus met zijn rol als ‘echtgenoot van’ en het gebrek aan een betekenisvolle besteding van zijn tijd. Hij laat die worsteling niet onbesproken, maar kiest wel voor een diplomatiekere aanpak dan Henrik. Hij zal nooit zijn echtgenote in haar hemd zetten zoals zijn collega Henrik deed. Waar Margrethe haar zorgen heeft over een wispelturige echtgenoot die uiteindelijk mentaal achteruitgaat, heeft ook Beatrix jarenlange zorgen over Claus. Al sinds begin jaren 80 lijdt hij aan depressies, gevolgd door de diagnose Parkinson. In 2002 overlijdt de prins aan de gevolgen van een longinfectie en Beatrix neemt – ondersteund door zoon Friso – afscheid van haar grote liefde. Margrethe is met Henrik aan haar zijde aanwezig in de Nieuwe Kerk in Delft.
Lees ook: prinses Ariane komt vaker in de spotlights
Vrienden Willem-Alexander en Frederik
Voor Margrethe en Beatrix moet het leuk zijn te zien hoe hun vriendschap ook de volgende generatie heeft aangestoken. Margrethe waardeert de moeite die de Oranjes nemen om elkaar op de belangrijke momenten te zien, zo vertelde ze al eens in een tv-interview. Ze vond het bijzonder dat Beatrix samen met Willem-Alexander en Máxima met de trein naar Kopenhagen kwamen toen ze vijftien jaar geleden haar 70ste verjaardag vierde en onvoorziene omstandigheden haar feest ook toen al in gevaar brachten. Door een aswolk vanwege een vulkaanuitbarsting in IJsland konden de Oranjes niet naar Denemarken vliegen, dus ze besloten de koninklijke trein van stal te halen. Margrethe: ‘Ze brachten de Luxemburgse familie mee. Anders hadden ze er niet bij kunnen zijn op mijn zeventigste.’ Koning Willem-Alexander en koning Frederik kunnen zeer goed met elkaar opschieten en delen sinds kort niet alleen een vriendschap maar óók dezelfde rol als staatshoofd. Bij publieke gelegenheden is te zien hoe ze graag in elkaars gezelschap zijn en als het even kan plakken ze er een privédiner aan vast. Toen Frederik en Mary in 2022 in Nederland waren, bleven ze zelfs slapen op Paleis Huis ten Bosch. Wel zo gezellig.
‘Opmerkelijke vrouw’
Beatrix laat zich zelden uit over haar privéleven, en ook niet over de mensen in haar leven. Hoe zij naar haar vriendschap met Margrethe kijkt, weten we niet, we moeten het doen met de momenten waarop we zien hoe hartelijk ze met elkaar omgaan als ze elkaar in het openbaar treffen. Margrethe is meer open over Beatrix. ‘Ik heb haar altijd zeer bewonderd. Ik ben dol op haar. Ik vind haar een geweldig iemand. Ze heeft geen gemakkelijk leven gehad en ik bewonder hoe ze alle complicaties in haar leven heeft doorstaan. Ze staat er nu alleen voor, en dan ook nog het ongeluk van Friso. Ik denk vaak aan haar. Ze is een opmerkelijke vrouw. Een heel innemend iemand.’
Meer tijd voor de kunsten
Op dit moment geniet zowel Margrethe als Beatrix van een welverdiend pensioen, maar pas sinds januari 2024 hebben de grande dames dit met elkaar gemeen. Beatrix besloot in 2013 dat het wel welletjes was en droeg vol vertrouwen het koningschap na 33 jaar trouwe dienst over aan Willem-Alexander. Margrethe piekerde er niet over hetzelfde te doen, zo liet ze desgevraagd weten. In Denemarken was de traditie heel duidelijk: een vorst blijft op de troon zitten tot hij/zij ervanaf valt. Margrethe leek standvastig, maar elf jaar nadat Beatrix abdiceerde, deed ze het onvoorstelbare. Ze trad in januari 2024 als eerste Deense vorst in 900 jaar bij leven af. Maar liefst 52 jaar lang moest ze haar hobby’s afstemmen op haar belangrijkste taak, maar nu kan ze – naar goed voorbeeld van Beatrix – écht genieten van haar kunst, haar uitlaatklep.
