De kans dat koning Willem-Alexander de Gouden Koets ooit weer gaat gebruiken, acht Karwan Fatah-Black, historicus en docent koloniaal verleden aan de Universiteit Leiden, bijzonder klein. “Nederland verbeeld als raciaal hiërarchisch wereldrijk, daar wil je denk ik niet mee paraderen”, zegt hij in gesprek met het ANP.
Willem-Alexander maakte donderdag bekend dat hij voorlopig niet gaat rijden in de Gouden Koets. Nederland is daar volgens hem nog niet klaar voor. “Zolang er mensen in Nederland leven die dagelijks de pijn van discriminatie voelen, werpt het verleden nog zijn schaduw over onze tijd en is het nog niet voorbij”, aldus de koning. De koets ligt onder vuur om het ‘koloniale’ paneel Hulde der Koloniën, geschilderd door Nicolaas van der Waay, waarop slaven zijn afgebeeld. Een groeiend aantal mensen ziet het rijtuig als beladen erfgoed en vindt dat het daarom niet meer gebruikt zou mogen worden.
“Heel lang zagen mensen niet wat het probleem ervan was”, zegt Fatah-Black, die zich onder meer bezighoudt met het slavernijverleden en koloniaal bestuur. “Maar inmiddels is er zoveel over gezegd en zijn er veel mensen die hebben aangegeven er moeite mee te hebben, dat ik niet denk dat er een moment komt dat mensen de koets kunnen zien zonder die gevoelige lading die het met zich meebrengt. De bewuste afbeelden blijven toch op de zijkant staan.”
Ethische keuze
Het besluit om de Gouden Koets voorlopig te laten staan, vindt Fatah-Black wel een “heel slimme zet”. “De koning geeft hiermee aan dat hij het een belangrijk onderwerp vindt”, stelt de historicus. “Het is een signaal dat hij erkent dat wat er op de koets staat een probleem is. Op deze manier zet hij ook aan om verder na te denken over hoe we met cultureel erfgoed moeten omgaan. Dat deed hij ook al door het in het Amsterdam Museum te zetten.” In die bijbehorende tentoonstelling besteedt het museum aandacht ook aan de discussie rondom het rijtuig. Door er niet in te rijden maakt de koning volgens Fatah-Black een ethische keuze. “Maar tegelijkertijd schuift hij een echte beslissing over de toekomst van het object vooruit.”
De historicus denkt dat er pas een definitief besluit gemaakt kan worden als het huidige debat een nieuwe fase in gaat. “We zitten nu volop in dat gesprek. Als dat voorbij is, moeten we zien hoe Nederland er tegenover staat. Maar ik kan me voorstellen dat er dan alsnog besloten wordt om er niet meer mee te gaan rijden. Omdat het koningshuis er dan geen goed gevoel meer bij heeft.”
Volgens Willem-Alexander is het “simpelweg verbannen” van historische objecten en symbolen “ook geen oplossing”. “In plaats daarvan is een gezamenlijke inspanning nodig die dieper gaat en langer duurt. Een inspanning die ons verbindt in plaats van verdeelt”, zei hij donderdag in een videoboodschap op social media. Door naar elkaar te blijven luisteren, kunnen we volgens hem tot een oplossing komen. “Ik weet dat wij daartoe in staat zijn, ook al is het een lange en moeilijke weg. Ik begrijp heel goed de uiteenlopende gevoelens van eenieder. Alleen als we deze weg tot verzoening samen afleggen, kan de Gouden Koets weer rijden op Prinsjesdag, de dag waarop we onze democratie en onze verbondenheid als Nederlanders vieren.”
