Koning Willem-Alexander is enthousiast over de verhalen die hij tijdens zijn digitale werkbezoek over de coronapandemie en de Kamerverkiezingen van volgende week heeft gehoord. “U heeft er met zijn allen echt de schouders onder gezet”, zei hij vrijdagmiddag aan het einde van de reeks gesprekken waarbij alle facetten van de gang naar de stembus aan bod kwamen. Van het maken van speciale wetten tot nieuwe protocollen voor het tellen van de biljetten, en een verlenging van de termijn voor het vaststellen van de einduitslag tot 22 maart.
Verkiezingscoördinator Hans Klok van het ministerie van Binnenlandse Zaken vertelde dat vorig jaar mei de voorbereiding al is begonnen omdat toen al duidelijk was dat vanwege de coronacrisis aanpassingen nodig waren. Er moest tijdelijke wetgeving komen, die in recordtijd door het parlement werd aangenomen. “Ik hoef u niet te vertellen dat dit doorgaans langer duurt”, aldus Klok. Hij vertelde dat er meer stemlokalen nodig waren, maar dat er van tevoren veel ruimtes afvielen omdat ze te klein waren.
Er was bij gemeenten veel creativiteit naar boven gekomen zo hoorde de koning van Henk van Dijkhuizen van de Nederlandse Vereniging voor Burgerzaken, zoals het inzetten van grote vrachtwagens als mobiel stembureau. De avondklok en de verplichte verklaring die afgegeven moet worden om de leden van stembureaus ook na 21.00 uur hun telwerk te laten doen, waren een wrijfpunt geweest, zo vertelde hij. “We hebben voorgesteld dat voor deze avond te laten vervallen.”
Drive-in
“Ik hoor graag hoe het in de praktijk gaat”, zei Willem-Alexander tegen de projectleiders van de verkiezingen van de gemeenten Rotterdam en Vught. Hij wilde precies weten hoe het briefstemmen voor 70-plussers verliep, wat nut en noodzaak zijn van de ook beschikbare afgiftepunten voor stembiljetten en wat voor extra maatregelen genomen zijn om het tellen van de stembiljetten in goede banen te leiden.
In Vught wordt weer geëxperimenteerd met een ‘drive-in’-stembureau. De Brabantse gemeente had daar in november, toen er vanwege een gemeentelijke herverdeling raadsverkiezingen waren, al ervaring mee opgedaan. De koning vroeg wat voor complicaties zo’n afwijkend stembureau met zich meebracht.
“Het stemgeheim omdat mensen niet alleen in de auto zitten”, noemde Tonnie Roozen als één probleem, en het op de wettelijk voorgeschreven wijze invullen van het stembiljet als een ander. “Mensen hebben de neiging het biljet op hun autostuur te leggen, maar dat mag niet. Het moet in het stemhokje. Daar hebben we nu een uitschuifbaar hokje voor gemaakt.”
