Elk jaar in juni (in 2025 op maandag 16 juni) loopt er een bonte stoet door Windsor, aangevoerd door koning Charles: de ridders van de Order of the Garter. Koning Willem-Alexander trad in in 2019 ook toe tot dit illustere gezelschap. Maar hoe zit de Order of the Garter – of de Orde van de Kousenband- nou eigenlijk in elkaar?
Dit verhaal uit Vorsten 8 krijg je cadeau! Wil je meer Vorsten? Bestel het nummer in de shop, lees het via Mijn Magazines of bekijk onze abonnementen.
In het kort
De Orde van de Kousenband (in het Engels: The Most Noble Order of the Garter) is ’s werelds oudste, nog steeds functionerende ridderorde. Het is de hoogste orde van het Verenigd Koninkrijk, enkel en alleen de vorst beslist wie er lid mag worden. Leden zijn verdeeld over meerdere categorieën. De kern van de orde wordt gevormd door de Britse vorst, de Prins van Wales en maximaal 24 andere leden, die Companions worden genoemd (mannen worden Knight Companion genoemd, vrouwen Lady Companion). Daarnaast is er een aparte categorie voor leden van de Britse koninklijke familie (Royal Knight Companion of Royal Lady Companion) en een categorie voor leden van buitenlandse koninklijke families (Stranger Knight Companion en Stranger Lady Companion). Deze laatste twee categorieën kennen geen maximaal aantal leden.
De Kousenband als symbool
In 1348 stichtte koning Edward III zijn eigen ridderorde, geïnspireerd door de verhalen van koning Arthur en de ridders van de ronde tafel. Hij vormde een gezelschap met 25 ridders met zichzelf als hoofd. Sint George werd de patroonheilige van de orde. Gelijktijdig richtte Edward het College of St George op, volgens de website ‘een gemeenschap van mensen die samen leven en werken om God te aanbidden, te bidden voor de Soeverein en de Orde van de Kousenband, diensten te verlenen aan de samenleving en gastvrijheid te bieden aan bezoekers’. Het College is uitgegroeid tot een complex van religieuze gebouwen en onderwijsinstellingen. Over de keuze voor de kousenband als embleem doen meerdere verhalen de ronde. De meest gevierde is dat de gravin van Salisbury haar kousenband tijdens een hofbal in Calais verloor en dat Edward III deze terugvond, waarbij hij degenen die haar schaamte hadden bespot, berispte met de woorden ‘Honi soit qui mal y pense’ – schande over degene die er kwaad van denkt. Maar deze zin, het motto van de orde, verwijst volgens het College in feite naar de aanspraken van Edward III op de Franse troon, waar de Ridders van de Kousenband bij hadden geholpen. De naam van de orde is volgens het College vermoedelijk afgeleid van de banden waarmee harnassen werden vastgemaakt. Anderen claimen dat het is geïnspireerd op de band waarmee de kousen van mannen werden opgehouden, dus niet de kousenband zoals we die nu kennen.
Kijken op Garter Day
Elk jaar in juni komen ridders van de orde onder leiding van koning Charles samen in Windsor. In de troonzaal van het kasteel worden nieuwe leden geridderd, daarna wordt er geluncht. Vervolgens gaat het gezelschap in vol ornaat in een processie begeleid door een muziekkorps te voet naar St George’s Chapel voor een dankdienst. Na de dienst gaan ze met auto’s en koetsen weer terug naar het kasteel. Wil je de processie van volgend jaar als toeschouwer bijwonen? Stuur tussen januari en maart een mail naar GarterDay@royal.uk. Je vindt op royal.uk/the-order-of-the-garter meer informatie over waar je aanvraag voor tickets aan moet voldoen.
Hoofdkwartier Windsor
In de Great Hall van Windsor is het heerlijk speuren naar namen van bekende royals op de ‘wall of fame’ van de orde. Van koning Willem- Alexander tot koning Lodewijk XVIII van Frankrijk, allen zijn ze vereeuwigd. In St George’s Chapel op het terrein van Windsor Castle hangen de banieren van alle levende Companions. Als een ridder overlijdt, brengt volgens de traditie het dichtstbijzijnde mannelijke familielid de Lesser George (het gouden juweel aan het ordelint) en de ster persoonlijk terug naar koning Charles. De overige insignes gaan naar de kanselarij van de Britse ridderordes. Het ordelint, de hoed en mantel mag de familie houden. De banier wordt verwijderd uit de kapel van St George, maar een klein koperen plaatje blijft als herinnering hangen. In 1962 liet koningin Elizabeth de Lesser George en de ster van koningin Wilhelmina bij een bezoek achter in Nederland, deze zijn te zien in de expositieruimte van de Kanselarij der Nederlandse Orden op Paleis Het Loo.
Knights Companion: de ‘gewone’ ridders
Ridders van de Kousenband zijn uiteraard inmiddels geen actieve ridders meer, dat is een uitgestorven beroep. Lidmaatschap is puur symbolisch, het is voor nieuwe leden -royal of niet- simpelweg een enorme eer om tot dit selecte gezelschap te worden toegelaten. Nieuwe leden worden volgens het Britse hof persoonlijk door de vorst gekozen omdat ze een openbaar ambt hebben bekleed, op een bijzondere manier hebben bijgedragen aan het nationale leven of omdat ze de vorst persoonlijk hebben gediend. Zoals voormalige premiers Winston Churchill en Tony Blair. Ook componist Andrew Lloyd Webber (foto) is ridder.
Lady Companion – Elizabeth verandert de regels
Vrouwen konden vanaf het begin lid worden van de orde, maar omdat ze geen ridders waren, heetten ze Ladies of the Garter. In 1987 veranderde koningin Elizabeth de regels en werd een dame Lady Companion, de vrouwelijke variant van Knight Companion. In 2022 kreeg Camilla, toen nog Hertogin van Cornwall, van haar schoonmoeder de uitzonderlijke eer om al Royal Lady Companion te worden terwijl haar echtgenoot nog geen vorst was. Tot dan toe was dat wel het gebruik.
Ridder voor het leven, of toch niet?
De Britse vorst heeft de macht om een lid van de orde te degraderen, het lidmaatschap te ontnemen. In vroeger tijden werd een ridder daarvoor ceremonieel ontdaan van zijn uitrusting in St George’s Chapel. Die uitrusting en zijn banier werden in het koor van de kapel gegooid en van daaruit door herauten naar buiten getrapt. In de moderne geschiedenis zijn er ook wel leden gedegradeerd, maar dan zonder die ceremonie. Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden de Duitse keizer Wilhelm II en keizer Franz Joseph I van Oostenrijk gedegradeerd. In de Tweede Wereldoorlog werd de banier van de Italiaanse koning Victor Emmanuel III uit St George’s Chapel verwijderd toen Italië zich tegen het Verenigd Koninkrijk keerde. Hetzelfde overkwam de Japanse keizer Hirohito toen zijn land zich in de oorlog mengde. Een degradatie hoeft overigens niet onherroepelijk te zijn: in 1971 bracht Hirohito een staatsbezoek aan koningin Elizabeth en werd zijn eer hersteld. De Japanse keizers na hem werden ook ridders van de orde.
Willem-Alexander en Beatrix als Stranger Companion
Op dit moment zijn de volgende royals (buiten de Britse koninklijke familie) lid van de orde, in volgorde van benoeming: Koningin Margrethe van Denemarken, koning Carl Gustaf van Zweden, koning Juan Carlos van Spanje, prinses Beatrix, keizer Akihito van Japan, koning Harald van Noorwegen, koning Felipe van Spanje, koning Willem-Alexande, keizer Naruhito van Japan.
Lees ook: Die ene foto van koningin Máxima…
Drie fotografen delen een bijzondere -out of the box – foto van onze koningin en vertellen waarom juist dit voor hen zo’n unieke foto is.
Royal knights, de Britse koninklijke familie
Om zijn vele zonen niet zoveel van de 24 beschikbare plekken te laten innemen, bedacht koning George III in 1786 dat leden van zijn familie ‘overtallige leden’ zouden worden. Op dit moment zijn naast koning Charles de volgende leden van de Britse koninklijke familie lid van de orde (in volgorde van lengte van lidmaatschap):
- Edward, Hertog van Kent (oudoom van Charles)
- Anne, The Princess Royal
- Richard, Hertog van Gloucester (oudoom van Charles)
- Prinses Alexandra (oudtante van Charles)
- Andrew, Hertog van York
- Edward, Hertog van Edinburgh
- William, Prins van Wales
- Koningin Camilla
- Birgitte, Hertogin van Gloucester (echtgenote van Richard, Hertog van Gloucester)
Oranje ridders
Het is niet vanzelfsprekend dat een buitenlandse vorst Stranger Knight Companion of Stranger Lady Companion wordt. Zo ontbreekt de Belgische koning Albert in het rijtje en is ook koning Filip (nog) geen lid. De Oranjes zijn daarentegen goed vertegenwoordigd binnen de orde, al sinds 1612 toen prins Maurits werd opgenomen. De eerste Oranjekoning in de orde was Willem I, in 1814 toegetreden. Ook koning Willem III, koningin Wilhelmina, koningin Juliana, koningin Beatrix en koning Willem-Alexander staan op de lijst.
