Koning Willem-Alexander (51) heeft op 30 april zijn vijfde verjaardag op de Nederlandse troon gevierd en op 21 juli vierde koning Filip (58) zijn regeringslustrum. Twee generatiegenoten die haast gelijktijdig aan hun levenstaak zijn begonnen. Hoe waren ze voorbereid? Welke hoogte -en dieptepunten kenden ze? En hoe liggen ze bij de bevolking? Na vijf jaar maken we de tussenstand op.
Geen Prins Pils & Prins Flop meer
Laat ons beginnen met het heugelijke nieuws. Willem-Alexander en Filip zijn vandaag populairder als koning dan ze ooit zijn geweest als troonopvolger. Ze zijn hun spotnamen al lang ontgroeid – Prins Pils voor de ene, Prins Flop voor de andere – en worden door hun landgenoten gewaardeerd als hardwerkende vorsten. Ze verbinden in verwarrende tijden waarin Brexit, Trump en terreur verdelen. En ze verdedigen een positief maar realistisch wereldbeeld, door in hun toespraken te hopen, vertrouwen en verbinden. Al dient gezegd: hun rapportcijfers wijken aanzienlijk af. Willem- Alexander krijgt gemiddeld een 8 van de Nederlanders. Filip haalt een 6 bij de Belgen. Wat verklaart de afwijkende score?
Trainingsvest vs colbertjas
Hoofdzakelijk het verschil in persoonlijkheid. Willem-Alexander is volkser, toegankelijker, aaibaarder. Filip houdt op het eerste gezicht meer afstand. De ene omarmt en drukt tegen de borst, de andere schudt de hand en knikt met het hoofd. Nabijheid tegenover distantie. Het is het verschil tussen een koning die op de dag van zijn troonsbestijging enthousiast en uitbundig het podium deelt met dj Armin van Buuren, en een koning die op de nationale feestdag Belgiës grootste dancefestival Tomorrowland bezoekt om vanuit de vipruimte naar het publiek te zwaaien. Het is ook het verschil tussen een supporter die (in oranje vrijetijdskleding) vurig Nederlandse sporters aanmoedigt, en een supporter die (in kostuum en das) rustig op de tribunes zit bij een wedstrijd van de Belgen.
Willem-Alexander tijdens de Winterspelen in Pyeongchang.
Willem-Alexander & Filip: de verschillen
Komt daarbij dat Willem-Alexander bij zijn aantreden al het vertrouwen van de Nederlanders genoot. Bij Filip waren er, een reeks blunders uit zijn tijd als prins indachtig, twijfels over zijn capaciteiten. Zou hij het wel kunnen? Hij begon bovendien met een achterstand, aangezien de aanloop naar de troonswisseling in België minder natuurlijk en soepel was verlopen dan die in Nederland. Zoek de drie verschillen.
Eén. Willem-Alexander wist al ruim een jaar dat zijn moeder zou aftreden. Beatrix kon nog gerust járen doorgaan, maar ze vond het tijd voor een nieuw generatie. Filip was hooguit enkele maanden van tevoren op de hoogte van de plannen van zijn vader. Albert II was (het) moe en sukkelde met zijn gezondheid. Hij wilde geen maanden meer doorgaan, laat staan jaren.
Twee. Willem-Alexander werd als troonopvolger jarenlang begeleid en geadviseerd door Beatrix, intensief betrokken bij haar werk en meegenomen op buitenlandse reizen. Filip werd door Albert weggehouden van staatszaken, terwijl de omgang met politici essentieel was in zijn voorbereiding.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
En drie. Willem-Alexander mocht mede bepalen welke functionarissen tot de hofhouding van toenmalig koningin Beatrix zouden toetreden, zodat hij bij zijn inhuldiging een goed ingewerkt team overnam.
Filip tekende voor een paleisrevolutie. Hij wisselde zowat elke sleutelpositie, met de aanstelling van een andere kabinetschef als belangrijkste personeelswijziging. Vijf jaar later is de conclusie dat Filip, ondanks de aarzelende start, aardig heeft standgehouden, wat bevestigd wordt door zijn voorzichtig gestegen populariteit. Hij heeft het Koninklijk Paleis weer tot het kloppende hart van de monarchie gemaakt. Vond aansluiting bij brede lagen van de bevolking, in het bijzonder allochtonen en sociaal achtergestelde groepen. Hij is geen onbekende van de presidenten van Amerika, China en Rusland. En bovenal, hij heeft geen fouten gemaakt.
Filip heeft het Koninklijk Paleis weer tot het kloppende hart van de monarchie gemaakt. “
Het kantelmoment in de collectieve perceptie kwam tweeënhalf jaar na zijn aantreden. Op 22 maart 2016 stortten de aanslagen op de luchthaven en metro van Brussel (32 doden, onder wie 17 Belgen) de natie in verdriet, ontreddering en verbijstering. Toen België zijn donkerste periode in de moderne geschiedenis beleefde, wierp Filip zich op als vader des vaderlands. Hij was direct zichtbaar. Nog dezelfde avond gaf hij een tv-toespraak: hij veroordeelde de ‘laffe en verwerpelijke aanslagen’ en riep op ‘het vertrouwen in onszelf te behouden’.
De dagen erna sprak hij hulpverleners op de rampplekken, en slachtoffers en dokters in de ziekenhuizen. Zijn serene en menselijke aanpak werd geapprecieerd. Het was het moment dat de bevolking dacht: hij stáát er. Zo’n ijkpunt dat voorstanders bevestigde in hun vertrouwen en tegenstanders hun reserves deed opgeven.
Willem-Alexander werd al eerder, in de zomer van 2014, geconfronteerd met een nationaal drama. Bij de crash van vliegtuig MH17 lieten 298 mensen het leven, onder wie 196 Nederlanders. Oranje werd zwart. Zoals zijn moeder Beatrix troost had geboden en medeleven had getoond bij onder meer de Bijlmerramp in Amsterdam en de vuurwerkexplosie in Enschede, zo verpersoonlijkte Willem-Alexander dit keer het land in diepe rouw. ‘Veel nabestaanden zeiden: jij hebt ook een broer verloren bij een ongeluk, jij weet wat het betekent’, zou hij daar later over zeggen, verwijzend naar de dramatische dood van prins Friso.
Koning Willem-Alexander en koningin Maxima houden elkaars hand vast op vliegbasis Eindhoven tijdens de terugkeer van de eerste slachtoffers van vliegramp MH17.
Zijn lichaamstaal bij de thuiskomst van de eerste slachtoffers op de basis Eindhoven zei meer dan duizend woorden. Hoe hij zich boog naar de lijkkisten, en vervolgens – zittend op een eenvoudige stoel op de betonnen landingsbaan – de hand greep van zijn eveneens geëmotioneerde vrouw. Het waren beelden die in het collectief geheugen gegrift werden en mede het imago van Willem-Alexander als meelevend staatshoofd hebben gedefinieerd. Nog zo’n recent en nu al iconisch tafereel: zijn ondersteunende arm voor de doodzieke Amsterdamse burgemeester Eberhard van der Laan. De ontroerende foto was zo menselijk, vol niet-geregisseerde emotie, dat het beeld tienduizenden keren gedeeld werd op sociale media.
Veel nabestaanden zeiden: jij hebt ook een broer verloren bij een ongeluk, jij weet wat het betekent. ”
– Koning Willem-Alexander
De beste punten scoorde Willem-Alexander nog met zijn openhartig interview met Wilfried de Jong voor zijn vijftigste verjaardag. Hij toonde zich meer mens dan koning die 50 werd maar zich ‘toch echt nog 30’ voelde. Ontroerde met de ode aan zijn echtgenote Máxima (‘we kunnen nog lang samen gelukkig zijn’). En kreeg tranen in de ogen bij de herinnering aan wijlen Friso (‘we gingen van drie naar twee broers’). Misschien niet zo bedoeld, maar het sofagesprek in Villa Eikenhorst was een geslaagde pr-campagne: ruim 4,2 miljoen Nederlanders voor de buis, lovende reacties van de kijkers en positieve commentaren in de media.
Filip heeft nog geen groot interview gegeven – dat mag een Belgisch staatshoofd niet zomaar. Op het paleis in Brussel is wel op een andere manier hard gewerkt aan zijn imago, aan het merk Filip van België. Behalve als harde werker werd hij in de markt gezet als familiemens. De filosofie: een zorgzame echtgenoot en vader wordt beschouwd als betrokken staatshoofd. Filip poseerde op skivakantie met zijn gezin op de latten. Nam zijn kinderen mee naar een voetbal- of hockeywedstrijd. En deed mee aan een loopwedstrijd en werd langs de zijlijn aangemoedigd door zijn kroost. Het leverde mooie, vertederende plaatjes op die zijn populariteit ten goede kwamen. Opmerkelijk: de beelden werden gretig opgepikt in de Belgische pers, maar genegeerd door de buitenlandse.
Willem-Alexander daarentegen kostte het ogenschijnlijk weinig moeite om de internationale aandacht te trekken. Hoe cool: een koning als gelegenheids-dj op een dance-evenement in Chicago, koptelefoon tegen het oor gedrukt, handen in de lucht. Een Engelse royaltyjournalist noemde hem de ‘juichkoning’ op de Olympische Zomerspelen in Rio 2016, wat dan weer voer voor nieuwe artikelen was. En zijn bijbaan als piloot bij KLM (‘ik vind vliegen fantastisch’) was plots wereldnieuws. Met Máxima staat sowieso een glamourkoningin naast hem, die vlot internationale – vooral Duitse – covers haalt.
>Bekijk de swingende beelden uit Chicago op Vorsten TV
Mathilde & Máxima
Dat brengt ons bij de vrouwen. Geen koning zonder koningin. Check de populariteitspolls, en u zult Máxima en Mathilde (nog) beter zien scoren dan Willem-Alexander en Filip. De dames hebben een natuurlijke overgang gemaakt van prinses naar koningin. Willem-Alexander ziet het koningschap nochtans niet als een duobaan, zei hij vlak voor zijn troonsbestijging. Er is maar één staatshoofd, en dat is hijzelf. En toch is het duidelijk dat hij zijn levenstaak uitvoert als gezamenlijke opdracht met zijn vrouw. Net zoals Filip en Mathilde niet alleen een warm echtpaar vormen, maar ook een professioneel team, met één missie: zijn koningschap zo professioneel mogelijk uitvoeren.
Filip vormt een echt team met Mathilde, net als Willem-Alexander met Máxima.
De koninginnen schitteren naast hun koningen bij Koningsdag dan wel de nationale feestdag en bij inkomende en uitgaande staatsbezoeken. Maar ze zijn solo op hun best/sterkst. Ze charmeren, maar zijn ook zakelijk en snijden delicate thema’s aan. Ze delen hun dossierkennis en beroepsernst, met name als ambassadeurs voor de Verenigde Naties. Mathilde verdedigt de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen van de organisatie, met speciale aandacht voor onderwijs en gezondheidszorg.Toenmalig VN-baas Ban-ki Moon heeft haar die job aangeboden.
Máxima is pleitbezorger voor inclusieve financiering, om simpele bankverrichtingen in minder ontwikkelde landen mogelijk te maken. Ze werd ervoor geprezen door toenmalig Amerikaans president Obama: ‘U doet belangrijk werk waarmee u levens verbetert en u opkomt voor de positie van vrouwen.’
Steun van Beatrix
Behalve aan Máxima heeft Willem-Alexander een grote steun aan zijn moeder, de afgetreden koningin Beatrix. Die is nog steeds nadrukkelijk aanwezig in het familiebedrijf en gaat geregeld op pad. Kunst en cultuur genieten daarbij haar voorkeur. Prinses Beatrix wordt door koning Willem-Alexander gevraagd voor nieuwjaarsrecepties en ontvangsten van buitenlandse staatshoofden. Ze woont de wekelijkse vergadering op Paleis Noordeinde bij, waarbij de koning met zijn team bepaalt wie welke activiteit uitvoert. En ze ziet, als een trotse (schoon)moeder, op Prinsjesdag Willem-Alexander en Máxima voorbijrijden in de Glazen Koets. ‘Ze blijft voor mij een belangrijke inspiratiebron’, zegt Willem-Alexander over zijn moeder. Het advies dat hij destijds van haar kreeg (‘houd je koers vast, waai niet met alle winden mee, blijf authentiek’), is nog steeds zijn leidraad.
Koning Willem-Alexander legt nog regelmatig bezoeken af samen met zijn moeder Prinses Beatrix.
Wat een verschil met België. Koning Albert verschijnt niet op plaatsen waar zijn zoon en opvolger Filip aanwezig is. Op de nationale feestdag blijft hij zo ver mogelijk weg van Brussel – het liefst ergens op een boot dobberend in de Middellandse Zee. Hij wordt ook niet meer op het Koninklijk Paleis gesignaleerd. Een staatsbanket bij een inkomend staatsbezoek? Slaat hij over. De familieproblemen reiken verder dan een verstoorde vader-zoonrelatie. Filip heeft het ook niet makkelijk met zijn jongere broer prins Laurent. Die had hij in ere hersteld, maar Laurent recidiveerde al snel als schandaalprins die geen gezag aanvaardt, en maakt zich zo weer onmogelijk op het paleis.
De Belgische koninklijke familie op het balkon na de eedaflegging van koning Filip.
Zijn eigen familie onder controle krijgen, is een belangrijk werkpunt voor Filip. Een echt geslaagde koning kan hij pas zijn als hij een volwaardig pater familias is en zijn eigen familieleden naar hem luisteren. Zolang de eendracht in Laken zoek is, staat de koninklijke familie ter discussie en hebben criticasters extra geschut om de monarchie aan te vallen. Een instituut dat sowieso onder druk staat. Willem-Alexander hoeft zich daar geen zorgen over te maken, hij heeft het familiebedrijf onder controle. Daarbij: hij heeft zo’n sterke reputatie opgebouwd dat die best tegen een stootje kan. Het biertje met de Russische president Poetin op de Olympische Winterspelen in Sotsji? Het beveiligingshek rondom zijn Griekse vakantievilla? Zijn speedboot? De valse noten vallen nauwelijks op in een voor het overige vlekkeloos repertoire.
Nieuwe wind
Nieuwe koningen hebben ook nieuwe inzichten met zich meegebracht. Beide heren hebben hun Koninklijk Huis gemoderniseerd, zonder het handelskenmerk van de monarchie – continuïteit – te verloochenen. Willem- Alexander viert Koningsdag eigen stijl: één in plaats van twee steden, minder koekhappen en zaklopen, meer sociale activiteiten. Hij laat zich na een staatsbezoek interviewen met open microfoon en draaiende camera’s, wat taboe was bij Beatrix. En hij tekent, wanneer hij in het buitenland is, wetten en koninklijke besluiten met zijn (streng beveiligde) iPad.
Zo ver is Filip nog niet mee met de digitale 21ste eeuw. Hij moet een koffertje met documenten laten overvliegen naar zijn vakantieadres, wat veel omslachtiger en bovenal prijziger is. Maar hij heeft wel het Koninklijk Paleis geïntroduceerd op Facebook, Twitter en Instagram, waar hij Willem-Alexander terugvindt. Hij vat zijn kersttoespraken (ruim vijf minuten op tv) samen in een Facebookvideo van vijftien seconden. Hij gebruikt geen telegrammen meer om succesvolle Belgen te feliciteren met hun gouden medaille, Nobelprijs of andere topprestatie, hij zegt proficiat via Twitter. En hij wenst zijn landgenoten een goede vakantie, met foto’s vanaf de skipiste in Zwitserland of met een video waarop hij kitesurfend de Noordzee bedwingt.
>Bekijk hier het staatsbezoek van de Belgen aan Nederland
Rapportcijfer voor Willem-Alexander en Filip
Ter afsluiting terug naar de discrepantie in de rapportcijfers van Willem- Alexander en Filip. Het verschil tussen de 8 en 6 vertelt niet alleen iets over de verschillende stijl van beide heren, maar ook over het land dat ze belichamen. Het enthousiasme van Willem-Alexander gedijt in een natie waar eendrachtig het Wilhelmus wordt gezongen en Oranje Boven gescandeerd. De ogenschijnlijke stijfheid en kleurloosheid van Filip zijn toepasselijk in een verscheurd land waar de Brabançonne soms wordt overstemd door de kreet België Barst. Den Haag-Brussel: het is krap 180 kilometer en twee uur rijden. Maar zo’n wereld van verschil, waarin de 6 van Filip evenveel waard is als de 8 van Willem-Alexander.
