Gouden Koets: van trekpleister naar taboe

‘Het maakt deel uit van het Nederlands cultureel erfgoed’, zei koning Willem-Alexander afgelopen zomer tegen ons. Hij heeft gelijk. De Gouden Koets, ooit een cadeau van de Amsterdammers aan koningin Wilhelmina, was een blikvanger op Prinsjesdag. En niet alleen in het Haagse zonlicht schitterde het bladgoud, ook bij huwelijken, zoals dat in 2002 van koning Willem-Alexander en koningin Máxima, werd de koets uit 1898 uit de Koninklijke Stallen gehaald. Tijdens Prinsjesdag 2015 reed de koets voor het laatst uit, om daarna, voor het eerst, een grootscheepse restauratie te ondergaan.

De koets is rondom voorzien van prachtige beschilderde panelen. Ik hou van de stijl van de Amsterdamse schilder Nicolaas van der Waay en eigenlijk vind ik de schilderingen het allermooist van de hele koets. Maar het onderwerp op het paneel op de linkerzijde van de koets zorgt al jaren voor ophef. Op dit paneel, met de titel Hulde der Koloniën, is de Nederlandse maagd te zien met gekleurde mensen om haar heen, met onder anderen een knielende zwarte man, die namens Suriname en de Antillen geschenken aan haar voeten legt. Wat destijds werd gezien als eerbetoon van de toenmalige koloniën Oost- en West-Indië wordt nu door velen gezien als verheerlijking van het kolonialisme. Het paneel wordt, net als de rest van de koets, gerestaureerd. ‘We gaan nog niet de geschiedenis herschrijven bij de restauratie’, zei de koning, die de discussie over de koets ook volgt. ‘Eerst moet hij goed gerestaureerd worden en dan zien we verder.’

Een tijdelijke oplossing komt nu al, voordat de koets klaar is: de koning geeft het rijtuig in bruikleen aan het Amsterdam Museum. De restauratie van het rijtuig is volgend jaar afgerond, waarna hij van juni tot en met november in een glazen ruimte te zien is voor publiek. Daarmee is nu al vast te stellen dat de koets niet ingezet zal worden op Prinsjesdag 2021, gesteld dat de coronacrisis dan eindelijk eens voorbij is.

Ik vind het Amsterdam Museum een passende plek voor de koets. De kussens van het rijtuig zijn destijds geborduurd door onder anderen weesmeisjes uit het Amsterdamse Burgerweeshuis, nu het gebouw van het museum. Maar dat is niet de enige reden waarom ik de bruikleen van de koning zo’n goed idee vind. De koets is in het museum weer als vanouds een echte publiekstrekker en krijgt terecht een centrale plek. ‘Hierin is ook aandacht voor verschillende perspectieven op de geschiedenis en het debat over de symboliek van de schilderingen op de koets’, melden het museum en de Rijksvoorlichtingsdienst. Laten we naar de koets kijken en erover praten. We kunnen het verleden niet uitgummen. Maar we kunnen het verleden wel gebruiken om elkaars standpunten te leren begrijpen.